Τον λάτρεψαν οι φτωχοί, τον μίσησαν οι πλούσιοι

Ποιος ήταν τελικά ο Ούγκο Τσάβες και ποια η παρακαταθήκη που αφήνει πίσω του; Όταν προσπαθεί κανείς να ζυγίσει αντικειμενικά τις ημέρες και τα έργα του ηγέτη της Βενεζουέλας που – αδιαμφισβήτητα – έγραψε Ιστορία, δύσκολα καταλήγει σε μονολεκτικά συμπεράσματα που εξαντλούνται σε «άσπρο» ή «μαύρο». Ο Τσάβες, σημαιοφόρος της λεγόμενης «αριστερής στροφής» της Λατινικής Αμερικής, κατάφερε να πετύχει δύο βασικά πράγματα.

Το πρώτο ήταν ότι επί των ημερών του εκατοντάδες χιλιάδες «ξεχασμένοι» Βενεζουελανοί – μέχρι πρότινος πολίτες β’ κατηγορίας – απέκτησαν φωνή, κοινωνική υπόσταση και πολιτικό βάρος. Πρόκειται για ένα «μετρήσιμο» επίτευγμα, το οποίο δεν μπορεί να αμφισβητήσει ούτε η ίδια η αντιπολίτευση, η οποία πλέον, ό,τι και να συμβεί, έχει λάβει γνώση της «δυναμικής» που μπορούν να αναπτύξουν τα λαϊκά στρώματα και δεν μπορεί να επιστρέψει σε μια ρητορική που τους αντιμετώπιζε σα να μην υπάρχουν.

Από οικονομικής πλευράς, σύμφωνα με τις διεθνείς εκθέσεις, οι πολίτες που ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας άγγιζαν το 49,4% πριν από την ανάληψη της εξουσίας από τον κομαντάντε και σήμερα εκτιμώνται στο 27,8%.
Σε επίπεδο κοινωνικής ένταξης, ο Τσάβες χρησιμοποίησε τα έσοδα από τις εξαγωγές πετρελαίου για να χρηματοδοτήσει προγράμματα, μεταξύ των οποίων κοινωνικά σούπερ-μάρκετ, κοινωνικές κατοικίες, δημόσια νοσοκομεία και εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες που είχαν ως αποτέλεσμα και τη ραγδαία μείωση του αναλφαβητισμού στη χώρα.

Ο διεθνισμός
Το δεύτερο σημαντικό του επίτευγμα ήταν η «διεθνοποίηση» των πολιτικών του. Παρά το γεγονός ότι η στρατηγική του είχε ως αποτέλεσμα, στο εσωτερικό της Βενεζουέλας, να εντείνει την πόλωση ανάμεσα στους (πλειοψηφούντες) «τσαβιστές» και τους (μειοψηφούντες) «αντι-τσαβιστές», εκτός συνόρων κατάφερε να προβάλει – με τη βοήθεια βέβαια και των συγκυριών – την εικόνα ότι δημιουργείται, αργά αλλά σταθερά, ένα «ενιαίο μέτωπο» με σαφές «αριστερό» ιδεολογικό στίγμα στη Λατινική Αμερική, το οποίο θα λειτουργήσει ως αντίβαρο στις παραδοσιακές ηγεμονικές δυνάμεις (ξεκινώντας από τις ΗΠΑ).
Με μια σειρά από πρωτοβουλίες – τόσο σε επίπεδο οικονομικών συμφωνιών όσο και σε επίπεδο διπλωματικών κινήσεων – ο Τσάβες όχι μόνο έδωσε νέα ώθηση στο όραμα του Σιμόν Μπολίβαρ, αλλά κατάφερε να αναγνωριστεί ως «ενωτικός» ηγέτης ακόμη και από κυβερνήσεις που ακολουθούν τελείως διαφορετική γεωπολιτική στρατηγική (όπως η Κολομβία).
Ωστόσο, ο «ιδεαλισμός» του Τσάβες για την εξάπλωση της «σοσιαλιστικής επανάστασης» πέρα από τα σύνορα της Βενεζουέλας αλλά και πέρα από αυτά της Λατινικής Αμερικής δεν τον απέτρεψε από την υιοθέτηση, σε πολλές περιπτώσεις, μιας πιο... ρεαλιστικής προσέγγισης των διεθνών ισορροπιών που εντάσσεται στη λογική τού «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου», κάτι που τον οδήγησε σε συμμαχίες με κυβερνήσεις – όπως αυτή του Ιράν ή της Λευκορωσίας –, οι οποίες κάθε άλλο παρά τον σοσιαλισμό προκρίνουν.

Η κληρονομιά
Αυτό όμως που θα κρίνει το πραγματικό βάρος της κληρονομιάς του Τσάβες δεν είναι ούτε οι αριθμοί ούτε οι δηλώσεις συμπαράστασης των εκάστοτε κυβερνήσεων του πλανήτη. Το κατά πόσο «πέτυχε» ή «απέτυχε» να ανοίξει τον δρόμο προς τον σοσιαλισμό θα κριθεί στο μέλλον, και μάλιστα στο άμεσο. Σίγουρα δεν περιμένει κανείς το κόμμα του τέως ηγέτη της Βενεζουέλας να χάσει τις επικείμενες εκλογές.
Το ζήτημα είναι εάν τα 14 χρόνια που ήταν στην εξουσία (δεν είναι και λίγα) κατάφερε (επιδίωξε;) να θεσμοθετήσει εκείνες τις δομικές αλλαγές που θα προστατέψουν και θα διασφαλίσουν τη συνέχιση της οικοδόμησης του σοσιαλισμού. Οι εξ αριστερών επικριτές του (υπάρχουν και αυτοί) προειδοποιούν ότι ο Τσάβες περιορίστηκε εν μέρει στη «χρηματοδότηση» των φτωχών λαϊκών στρωμάτων και δεν χρησιμοποίησε όπως θα έπρεπε το ρευστό από το πετρέλαιο για την εφαρμογή πολιτικών που θα διασφάλιζαν τη μελλοντική συμμετοχή αυτών των στρωμάτων στην οικονομική ανάπτυξη.
Παρομοίως, με αφορμή τις εσωκομματικές έριδες που είδαν το φως της δημοσιότητας τις τελευταίες εβδομάδες της ζωής του, αρκετοί είναι αυτοί που επισημαίνουν ότι η προσωποκεντρική αντίληψη του Τσάβες ως προς τη λειτουργία του κόμματος και της κυβέρνησης είχε ως αποτέλεσμα να μη δημιουργηθούν εκείνοι οι πολιτικοί «μηχανισμοί» που μπορούν να διασφαλίσουν τη συνοχή και τη συνέχεια του ίδιου του τού έργου. Κοντός ψαλμός αλληλούια.
Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι... ανάγνωσης των πεπραγμένων του (εκάστοτε) Ούγκο Τσάβες. Ο ένας είναι να προσπαθήσει κανείς να ανακαλύψει την «αλήθεια», παντού και σε όλα. Ο άλλος είναι να τοποθετηθεί βάσει της γενικότερης διακύβευσης... με αποτέλεσμα, αναπόφευκτα, να στρογγυλεύει τις γωνίες (αρκεί να αναγνωρίζει ότι το κάνει).
Με αυτήν τη λογική, όταν αναρωτιέται κανείς ποιος ήταν ο Τσάβες, μια απάντηση που μπορεί να του δώσουν είναι η εξής: ήταν ένας ηγέτης τον οποίο, αποδεδειγμένα, λάτρεψαν οι φτωχοί και, διαπιστωμένα, μίσησαν οι πλούσιοι.

Πηγή: ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ