Εκλογικά σενάρια και «ισορροπία τρόμου»

Του Σταύρου Χριστακόπουλου

Δεν πρόλαβε να μπει ο Σεπτέμβριος και άρχισαν τα εκλογικά σενάρια: ποιος θέλει τώρα βουλευτικές εκλογές, ποιος την άνοιξη και ποιος... ποτέ. Αλήθεια, υπάρχει κλίμα εκλογών; Ποιος τις θέλει «πρόωρα», ποιος όχι και ποιος μπορεί να τις επιβάλει;

Κατ’ αρχάς εκλογές δεν θέλουν οι δύο συγκυβερνώντες πολιτικοί αρχηγοί, για πολλούς λόγους – και... διαφορετικούς ο καθένας.

Τα «όνειρα» του Σαμαρά

1. Ο Σαμαράς θα έδινε και την ψυχή του για να διατηρηθεί η νυν κυβέρνηση όσο περισσότερο μπορεί. Σίγουρα μέχρι να αναλάβει την προεδρία της Ε.Ε., η οποία ευελπιστεί ότι θα τον πάει «καροτσάκι» μέχρι το καλοκαίρι του 2014 – και από το καλοκαίρι είναι μόλις μια ανάσα το φθινόπωρο. Με άλλα λόγια προσδοκά έναν ακόμη χρόνο αδιαμφισβήτητης πρωθυπουργίας για τον εαυτό του. Ως προς τούτο, ελπίζει σε διάφορα, είτε μεμονωμένα είτε σε συνδυασμούς:

● Σε μια «ηπιότερη» θεώρηση των πραγμάτων από την ευρωζώνη και τη Γερμανία και σε μια τεχνική ρύθμιση των παραμέτρων του χρέους, ώστε να μπορεί να το εμφανίσει ως «βιώσιμο» και, μαζί με το αστείο που ονομάζεται «πρωτογενές πλεόνασμα», να κηρύξει επισήμως την... αρχή της απαλλαγής από τη λιτότητα.

● Σε μια αλλαγή πολιτικής στο σύνολο της ευρωζώνης, η οποία θα προέλθει από την πίεση που δυνητικά θα μπορούσαν να ασκήσουν στη Γερμανία ισχυρότερες και σημαντικότερες χώρες και οικονομίες.

● Σε μια επιεική συμφωνία με την τρόικα, η οποία ίσως του επιτρέψει να εφαρμόσει σταδιακά κάποια πολύ επώδυνα μέτρα, όπως η άρση της απαγόρευσης πλειστηριασμών και οι συνεχείς επιπλέον φόροι.

● Σε μια «γενναία» μεταφορά πόρων, υπό τη μορφή επιδότησης της εκρηκτικής ανεργίας και όσων από τις μικρές επιχειρήσεις αντέχουν ακόμη να φυτοζωούν, ώστε να πέσει λίγη προσωρινή λάμψη στο ξεφτισμένο success story και να επανατροφοδοτηθεί η μυθολογία περί greecovery («επιστροφής της Ελλάδας στην ανάπτυξη»).

● Στην ίδια την προεδρία, η οποία θα μπορούσε να αποτελέσει επαρκή λόγο ώστε κανένας από τους βουλευτές της σημερινής συμπολίτευσης να μην διανοηθεί να ρίξει μια κυβέρνηση προεδρεύουσα στην Ευρώπη.

● Σε φθορά του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος, ανεβάζοντας τώρα πολύ τους τόνους για ανατροπή της κυβέρνησης, ενδέχεται να μην αντέξει για εννέα μήνες ή έναν χρόνο ακόμη να κρατάει υψηλό επίπεδο εγρήγορσης.

Βεβαίως όλα τα παραπάνω αποτελούν απλώς προσδοκίες, από τις οποίες είναι αμφίβολο αν και ποιες θα μπορούσαν να ευοδωθούν και σε ποιον βαθμό.

Βενιζέλος... εν κενώ

Ο Βενιζέλος έχει κάθε λόγο να απεύχεται εκλογές, τουλάχιστον μέχρι τον Μάιο. Εκτός από τους κοινούς με τον Σαμαρά λόγους, έχει και δικούς του:

● Την πολύ κακή δημοσκοπική εικόνα του, η οποία, ως τάση των τελευταίων μηνών, φέρνει το ΠΑΣΟΚ οριακά κάτω και από το ΚΚΕ και, αν επιβεβαιωθεί στην κάλπη, πιθανότατα θα σημάνει την εξαφάνισή του, την τελική διάλυση και την απορρόφηση των κομματιών του από «γειτονικούς» πολιτικούς φορείς.

● Την ελπίδα ότι σύντομα θα ναυαγήσουν στα ρηχά οι διάφορες προσπάθειες των προερχόμενων από το ΠΑΣΟΚ στελεχών να δημιουργήσουν πολιτικούς φορείς άξιους να διεμβολίσουν τα θλιβερά απομεινάρια του πάλαι ποτέ ανδρεοπαπανδρεϊκού Κινήματος.

● Την προσδοκία ότι, όσο διατηρείται στην εξουσία, θα διατηρεί και την όποια συνοχή του και παράλληλα θα φθείρεται η ΔΗΜΑΡ, η οποία βρίσκεται ήδη σε κρίση συνοχής και στρατηγικής. Έτσι ίσως διευκολυνθεί η προσδοκία Βενιζέλου να γίνει το ΠΑΣΟΚ ο πόλος συσπείρωσης όσων πολιτικών στελεχών και ψηφοφόρων απέμειναν να τους λέει κάτι η εκκρεμής σήμερα έννοια «Κεντροαριστερά».

Ο «ανένδοτος» του Τσίπρα

Ο Τσίπρας διακηρύσσει ότι θέλει εκλογές το συντομότερο. Όμως βάζει δύο παραμέτρους – αλληλένδετες – που ορίζουν αυστηρά την επιδίωξή του:

1. Η μία είναι η προσφυγή στην κάλπη να προέλθει... αναγκαστικά, ύστερα από ανατροπή της νυν κυβέρνησης. Κοινώς, δεν ζητάει από τον Σαμαρά και τον Βενιζέλο να πάνε σε εκλογές, αλλά ζητάει ανατροπή τους.

2. Η άλλη είναι το υποκείμενο ανατροπής της κυβέρνησης: ως τέτοιο δεν προσδιορίζει κυρίως τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά ΤΗΝ κοινωνία.

Οι λόγοι για τους οποίους τίθενται αυτές οι προϋποθέσεις είναι τρεις:

● Η πολύμηνη δημοσκοπική «ισοπαλία» με τη Ν.Δ., η οποία υπό «κανονικές» πολιτικές συνθήκες θα ήταν «λογική» έναν και κάτι χρόνο μετά τις διπλές εκλογές, αλλά σήμερα – υπό συνθήκες οικονομικής και κοινωνικής κατάρρευσης – σηματοδοτεί μια κοινωνική κόπωση που υπάρχει ενδεχόμενο να μετατραπεί σε παραίτηση.

● Η «ισοπαλία» αυτή ερμηνεύεται και ως δική του στασιμότητα ή αδυναμία να υπερβεί την επιτυχία του 2012. Η εξ αριστερών κριτική τού καταλογίζει ταχεία «προσαρμογή» στον – μνημονιακό – ρεαλισμό. Η εκ δεξιών κριτική τού καταλογίζει απουσία – μνημονιακού – ρεαλισμού. Ανάμεσα στις δύο αντίρροπες αντιλήψεις, ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει δημοσίως αμήχανος και δημοσκοπικά καθηλωμένος.

● Χωρίς ένα μεγάλο κοινωνικό ρεύμα ανατροπής της κυβέρνησης, μια αναιμική εκλογική πρωτιά θα υποχρεώσει τον ΣΥΡΙΖΑ σε κυβερνητικές συμμαχίες ανάγκης και αμφίβολης σταθερότητας.

Ο ίδιος ο Τσίπρας έχει, κατά καιρούς, παραδεχτεί πόσο δύσκολος είναι ο δρόμος προς μια «καθαρή» πλειοψηφία. Έχει επίσης κατ’ επανάληψη συνδέσει τη δυνατότητα του ΣΥΡΙΖΑ να κυβερνήσει με μια παλλαϊκή κινητοποίηση που θα τον στηρίξει.

Ο «λαϊκός παράγοντας»

Ο Σαμαράς και ο Τσίπρας αντιμετωπίζουν ο καθένας με τον δικό του τρόπο τη διαφαινόμενη εξάντληση της κοινωνικής ανοχής και αντοχής.

1. Ο Σαμαράς δηλώνει – εξ ανάγκης, αφού το όποιο «ατύχημα» κινδυνεύει να συμβεί στη θητεία του – ότι η αποφυγή μιας κοινωνικής έκρηξης είναι δυνατόν να αποτελέσει επαρκές επιχείρημα κάποιου είδους διαπραγμάτευσης με την τρόικα και τη Γερμανία.

Βεβαίως η απάντηση που μέχρι στιγμής λαμβάνει ο πρωθυπουργός δημοσίως από τη Γερμανία είναι η πλήρης αδιαφορία για την πολιτική του τύχη, όμως στο Μαξίμου θεωρούν, ως φαίνεται, ότι μετά τις γερμανικές εκλογές η ηγέτις της ευρωζώνης θα αντιμετωπίσει με άλλον τρόπο το ελληνικό ζήτημα: ως μια βόμβα στα θεμέλια του ευρώ.

Για το πρωθυπουργικό επιτελείο φαίνεται αδιανόητο οι Γερμανοί να αδιαφορήσουν μπροστά στο δίλημμα αν αύριο θα έχουν να κάνουν «με τον Σαμαρά ή με τον Τσίπρα», όπως θρυλείται ότι λέει το «μήνυμα» του Μεγάρου Μαξίμου προς το Βερολίνο.

Συνοπτικά, το ενδεχόμενο κοινωνικής έκρηξης είναι χρήσιμο στον Σαμαρά μόνο ως... απειλή.

2. Ο Τσίπρας, από την πλευρά του, ξέροντας ότι μια μεγάλη εκλογική πλειοψηφία προαπαιτεί το σπάσιμο παραδοσιακών – και σκληρών πλέον – στεγανών στους χώρους του Κέντρου έως τις παρυφές της Δεξιάς, επενδύει σε μια μεγάλη λαϊκή κινητοποίηση.

Θεωρεί ότι, αν οι εκλογές γίνουν σε συνθήκες φόβου και ανασφάλειας, τίποτε δεν αποκλείει μεγάλο μέρος των διαρροών του ΠΑΣΟΚ να πάνε στη Ν.Δ. ή της Ν.Δ. στη ναζιστική ακροδεξιά.

Αντιθέτως, αν μεγάλες κοινωνικές ομάδες αντιδράσουν με στόχο την υπεράσπιση δικαιωμάτων και εισοδημάτων, η μάχη θα γίνει πολιτική και όχι με όρους αρένας και αντεκδίκησης, επομένως και η κύρια εκλογική επιλογή θα είναι θεσμική, άρα ο ΣΥΡΙΖΑ θα έχει προβάδισμα.

Τέλος, όπως είπαμε, μια κοινωνία σε κινητοποίηση θεωρούν στην Κουμουνδούρου ότι μπορεί να αποτελέσει όπλο διαπραγμάτευσης με τους δανειστές.

***

Συνεπώς – πέρα από ζητήματα πολιτικής, προγραμματικής ή διαπραγματευτικής επάρκειας – οι τρεις «παίκτες» που σήμερα συγκροτούν τη συγκυβέρνηση (Ν.Δ.- ΠΑΣΟΚ) και την αξιωματική αντιπολίτευση (ΣΥΡΙΖΑ) βλέπουν από εντελώς διαφορετικές οπτικές γωνίες τόσο το ενδεχόμενο κοινωνικής έκρηξης όσο και, κυρίως, το ζήτημα των εκλογών.

Το αυτονόητο συμπέρασμα είναι ότι τα πολιτικά κόμματα θα κινηθούν την επόμενη περίοδο πάνω σε τεντωμένο σχοινί. Και τα σενάρια θα αναδιατυπώνονται συνεχώς αντικατοπτρίζοντας μια πολύ λεπτή ισορροπία. Όσο τουλάχιστον επικρατεί η σημερινή επίπλαστη εικόνα πολιτικής και κοινωνικής... «σταθερότητας».

Πηγή: ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ