Κάνει λάθος ο Λαός, ή εμείς πρέπει να αλλάξουμε;

Του Σταύρου Κατσούλη

Για κάθε άνθρωπο υπάρχει μια ιεραρχία από ανάγκες...

Το 1943, ο ψυχολόγος Α. Μάσλοου (A. Maslow), προσπαθώντας να ξεφύγει από την κλινική και την ψυχαναλυτική παρακολούθηση συμπτωμάτων ψυχολογικών παθήσεων, εξέφρασε μια ιεραρχία η οποία αντικατοπτρίζει τις 5 βασικές ανάγκες του ανθρώπου. Σε ένα άρθρο του, με τίτλο "Μια θεωρία των ανθρώπινων κινήτρων" [1] παρουσίασε αυτές τις βασικές ανάγκες. Στην συνέχεια, δια μέσου ακαδημαϊκού διαλόγου και άλλων διαπιστώσεων [2] , μέσα σε μερικές δεκαετίες, αυτές έγιναν 8 και διαμορφώθηκαν ως εξής:

Επίπεδο 1 - Βιολογικές και Φυσικές ανάγκες:
Στέγη, αέρας, τροφή, νερό, θέρμανση, ύπνος κλπ.
Επίπεδο 2  - Ανάγκες Ασφάλειας:
Προστασία από καιρικά φαινόμενα, προστασία από κινδύνους, νόμος, τάξη, σταθερότητα κλπ. 

Επίπεδο 3 - Κοινωνικές ανάγκες:
Η αίσθηση του να ανήκει κανείς σε μια συλλογικότητα, εργασία, οικογένεια, αγάπη, σχέσεις κλπ.
Επίπεδο 4 - Ανάγκες εκτίμησης:
Αυτοεκτίμηση, προσωπικά επιτεύγματα, προσωπική ανεξαρτησία, κοινωνικό επίπεδο, υπευθυνότητα κλπ.
Επίπεδο 5 - Γνωστικές ανάγκες:
Γνώση, κατανόηση, νόημα κλπ.
Επίπεδο 6 - Ανάγκες αισθητικής:
Αναζήτηση της ομορφιάς, ισορροπίας, απλότητας, μορφής, τέχνες, μουσική κλπ. 
Επίπεδο 7 - Ανάγκες αυτοπραγμάτωσης:
Πραγμάτωση προσωπικών ικανοτήτων/δυνατοτήτων, προσωπική πρόοδος, επαγγελματική/ακαδημαϊκή αναρρίχηση κλπ.
Επίπεδο 8 - Υπερβατικές Ανάγκες:
Η βοήθεια προς άλλους για να καταφέρουν και αυτοί την αυτοπραγμάτωση (αυτοεκπλήρωση) τους. Συλλογική υπεράσπιση συμφερόντων, Θρησκεία, Εθνικοί σκοποί, Κοινωνικοί/ταξικοί αγώνες κλπ.

Ο Μάσλοου επίσης είχε την πεποίθηση ότι ο άνθρωπος, ποτέ δεν μένει στατικός, αλλά συνεχώς εξελίσσεται είτε προς μια θετική είτε προς μια αρνητική κατάσταση. Ο Μάσλοου εξέφρασε στο άρθρο του την ιδέα αυτή ως εξής:

«Αυτή [η αυτοπραγμάτωση] αναφέρεται στην επιθυμία του ανθρώπου για την αυτοεκλπήρωση, δηλαδή την τάση του να πραγματώσει αυτό που δυνητικά μπορεί να γίνει.
Η συγκεκριμένη μρφή που θα λάβουν αυτές οι ανάγκες, διαφέρουν φυσικά από άτομο σε άτομο. Σε ένα άτομο μπορεί να λάβει τη μορφή της επιθυμίας να είναι μια ιδανική μητέρα, σε άλλο να μπορεί να εκφράζεται αθλητικά και άλλη μπορεί να εκφράζεται σε πίνακες ζωγραφικής ή εφευρέσεις.»

Αυτό που ξεχνάμε πολλές φορές, είναι ότι ο κάθε άνθρωπος προσωπικά έχει κάποιες ανάγκες. Εάν αυτές δεν έχουν περίπτωση πραγμάτωσης η εκλείψουν, τότε επέρχεται αυτό που οι περισσότεροι από εμάς εκλαμβάνουμε ως ψυχολογική αποσάθρωση σε διάφορες μορφές. Δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης, ότι ο καθένας μας, εκτός και αν έχει καταφέρει να υπερβεί την ίδια την φύση του, θα πρέπει να μπορεί να πραγματώσει αυτές τις ανάγκες και μάλιστα σε συγκεκριμένη σειρά. Και ως αποτέλεσμα, δεν θα μπορέσει να αυτοπραγματωθεί, δηλαδή να κάνει πραγματικότητα τις δυνατότητες του και να εφαρμόσει στο έπακρο τις ικανότητές του. Με βάση αυτό, μπορούμε να πούμε λοιπόν, ότι δεν υπάρχει ποτέ σε προσωπικό επίπεδο και σε επέκταση σε κοινωνικό, ένα συγκεκριμένο και στατικό κατεστημένο, το οποίο έχει σταματήσει να διαμορφώνεται. Εάν μάλιστα θέλει να πραγματώσει κάποια υψηλότερη ανάγκη, θα πρέπει κατά κάποιον τρόπο να έχει πραγματώσει κάποιες χαμηλότερες, πριν το επιδιώξει.
 

Η απόφαση της πλειοψηφίας μπροστά στο δίλημμα, έχει την "λογική" της.

Φανταστείτε για λίγο τον εαυτό σας να βρίσκεται μπροστά στο δίλημμα της εποχής. Φέρτε για λίγο αν θέλετε τον εαυτό σας στην κατάσταση όπου οι περιστάσεις σας αναγκάζουν να κάνετε την γνωστή σε όλους μας επιλογή. Η μια σας επιλογή, είναι πάντα με κάποιον τρόπο να στηρίξετε το υπάρχον σύστημα, είτε με την πληρωμή φόρων, είτε με την έμμεση ή την άμεση νομιμοποίησή του. Η άλλη, είναι να αντισταθείτε, χάνοντας πιθανώς τα προνόμια που σας δίνει η πρώτη επιλογή. Εσείς τι θα κάνατε εάν είσαστε μόνοι και αβοήθητοι; Τι θα κάνατε, εάν οι βασικές σας ανάγκες, όπως αυτές της διατροφής, στέγης, θέρμανσης κλπ. βρίσκονταν κοντά στο επίπεδο εξαφάνισης;  Θα βάζατε το κεφάλι σας στον ντορβά, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι αυτό δεν έχει καμιά σημασία; Προφανώς όχι.

Η αντίσταση στο καθεστώς, έχει νόημα, λογική και αποτέλεσμα, μόνο όταν αυτή είναι συντεταγμένη και οργανωμένη. Ή με βάση τα γραφόμενα του Μάσλοου, η αντίσταση, δηλαδή η ανάγκες των υψηλότερων επίπεδων,  δεν είναι δυνατές, ή καθίσταται πολύ δύσκολες, εάν οι βασικές ανάγκες δεν έχουν εκπληρωθεί ή έστω έχουν πιθανότητα βελτίωσης. Δηλαδή, εάν δεν διασφαλίζονται τα πιο βασικά για κάποιον, τότε δεν μπορούμε να περιμένουμε αγώνα από αυτόν.  Σε αντίθετη περίπτωση, η ενασχόληση με κοινωνικούς αγώνες, φαντάζει απλά ως μια επιχείριση αυτοκτονίας. Έχουν δίκιο λοιπόν, οι συμπολίτες μας, εάν δούμε την κατάσταση στο πρωτογενές της επίπεδο.

Παρ όλα αυτά, δεν είναι λίγοι αυτοί, που έχουν αγανακτήσει με την κοινωνία μας. Δεν είναι λιγότεροι αυτοί, που πιστεύουν εφ όσον η κοινωνία συμπεριφέρθηκε έτσι όπως συμπεριφέρθηκε στις πρόσφατες εκλογές, τότε δεν υπάρχει καμιά ελπίδα πλέον. Τα αποτελέσματα των εκλογών εξέπληξαν αρνητικά και τον πιο απαισιόδοξο, εκτός πιθανώς, από αυτούς που αρνούνται να δουν την αλήθεια. Και η αλήθεια που κάθε νοήμων συμπολίτης μας είτε έχει καταλάβει ήδη, είτε θα καταλάβει σύντομα, είναι ότι η συνταγή του ξεπουλήματος, καταστροφής και γενοκτονίας θα συνεχίσει να εφαρμόζεται χωρίς κανένα απολύτως φρένο η καθυστέρηση, εάν δεν αλλάξει κάτι ριζικά.

Η πραγματικότητα που μας περιβάλλει, υπαγορεύει σε όλους μας πλέον και με κάθε πρακτικό και ρεαλιστικό τρόπο, ότι τίποτα απολύτως δεν έχει αλλάξει προς το καλύτερο. Μάλιστα, ο κατηφορικός δρόμος προς την επίτευξη του στόχου των επικυρίαρχων, θα μπορούσε κανείς να πει ότι έχει επιταχυνθεί ακόμα περισσότερο. Οι ανακοινώσεις ή διαρροές  περί περαιτέρω ξεπουλημάτων, όπως είναι αυτό των καλύτερων και ομορφότερων παραλιών της Πατρίδας μας, ή η συνέχιση γενικότερα όλης της πολιτικής που καταστρέφει ότι έχει μείνει όρθιο, φαίνεται ότι δεν κάνουν καμιά εντύπωση σε κανέναν πια.  Κανείς μας δεν θα ξαφνιαστεί ούτε λίγο, εάν η επόμενη ανακοίνωση του καθεστώτος, θα σηματοδοτήσει την αρχή του ξεπουλήματος μιας ακόμα μερίδας του δημόσιου πλούτου.
 

Ο διαχωρισμός του Λαού σε ομάδες, αναχαιτίζει την ανάγκη του για αυτο-οργάνωση.

Η δικαιολογία για όλα αυτά που βλέπουμε να γίνονται, υπάρχει πάντα διαθέσιμη, άσχετα εάν αυτή είναι διαφορετική για κάθε μερίδα του Λαού μας, που μπροστά στην λεηλασία, έχει τεχνικά μεν αλλά αποτελεσματικά δε, διαχωριστεί στις γνωστές ομάδες... Ο ένας θα σου πει, "έτσι είναι ο καπιταλισμός, τι να κάνουμε", ο άλλος θα πει εντελώς παράλογα ότι "παρ όλο που δεν φαίνεται ακόμα, όλα αυτά οδηγούν προς την ανάπτυξη", κάποιος άλλος, θα πει ότι "φταίει η συνταγή" και τέλος, κάποιος θα ισχυριστεί ότι για όλα φταίει ο λαθρομετανάστης. Το κοινό στοιχείο σε όλα αυτά; Ο διαχωρισμός και η διαίρεση της κοινωνίας μας.

Το αν κάποιος προτιμά να διαχωρίζει και να εντάσσει το εαυτό του σε αριστερά-δεξιά, πατριώτη-διεθνιστή, ρατσιστή-αντιρατσιστή ή ακόμα και παναθηναϊκό-ολυμπιακό, εδώ που φτάσαμε, δεν έχει και πολύ σημασία. Αρκεί που συμμετέχει κάποιος σε ένα ή περισσότερα από αυτά, όσο διαρκεί η αποδόμηση και της τελευταίας κοινωνικής συνοχής του Λαού μας, και όσο ολοκληρώνεται το πλήρες και προσεχτικό δέσιμο της χώρας και του Λαού στις αλυσίδες ενός παντοδύναμου χρέους. Αρκεί η πλειοψηφία να συμμετέχει στον διαχωρισμό, αρκεί να βρίσκεται συνεχώς μπροστά στον φόβο και τρόμο που προκαλεί η εμφανής ανάγκη για μια πραγματική και ουσιαστική αλλαγή της ταυτότητας του καθενός μας που μπορεί να επιφέρει πραγματικά θετικά αποτελέσματα.

Και εδώ ακριβώς βρίσκεται το τραγικό της υπόθεσης: Ο σύγχρονος διαχωρισμός της κοινωνίας με τις επιλογές που παρουσιάζονται και με τον τρόπο που γίνεται, ισοδυναμεί με την καταστροφή της δυνατότητας εποικοδομητικής και ουσιαστικής πραγμάτωσης του 3ου επιπέδου (κοινωνικές ανάγκες). Και αυτό ισχύει, γιατί δια μέσου της άχρηστης συμμετοχής σε συλλογικότητες που δεν έχουν απολύτως κανένα θετικό αποτέλεσμα, και μάλιστα αποδεδειγμένα, αποκλείεται η υγιής κοινωνικοποίηση. Δηλαδή, η συμμετοχή μας στις υπάρχουσες συστημικές συλλογικότητες, ενώ πραγματώνουν την θεμελιώδη ανάγκη του "ανήκειν" σε κάποια ομάδα στο βασικό τις επίπεδο, στην ουσία θανατώνει την οποιαδήποτε περίπτωση συμμετοχής σε συλλογικότητες που πραγματικά μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα προς το καλύτερο. Η ανικανότητα της πλειοψηφίας να διανοηθεί ότι παρ όλο που έκανε ότι έκανε τόσο καιρό, με τον τρόπο που το έκανε, ξανά και ξανά, δεν υπήρξε κανένα ουσιαστικό θετικό αποτέλεσμα, θα προκαλούσε και τον πιο υπομονετικό λειτουργό του κλάδου της ψυχικής υγείας, να κάνει την τελεσίδικη διάγνωσή του: Περίπτωση Σχιζοφρένειας, συνδυασμένης με Σύνδρομο Στοκχόλμης και μιας γερής δόσης Μείζονος Κλινικής Κατάθλιψης.

Είναι απολύτως φυσικό λοιπόν ότι μπροστά σε όλα αυτά, ο καθένας μας εύκολα να πέσει στον πειρασμό να εκφράσει αμείλικτες κατηγορίες ενάντια στον Λαό μας, που όλοι μας γνωρίζουμε ότι εάν είχε κάνει την κίνησή του μερικά χρόνια πριν, μπορεί σήμερα να μην βρισκόμαστε προ των θυρών του αφανισμού μας. Αλλά είναι όμως έτσι; Είναι τόσο παράλογος και ηλίθιος ο Λαός μας; Είμαστε εμείς, που θέλουμε να αυτοπροσδιοριζόμαστε ως αγνοί Πατριώτες, οι μόνοι λογικοί; Εγώ θα υποστηρίξω ότι όχι. Ούτε αυτοί είναι λογικοί, ούτε και εμείς. Ή, για να το εκφράσω διαφορετικά και πιο ήπια: Κανείς μας δεν πράττει με βάση μόνο την λογική.
 

Το γνῶθι σαὐτόν, έρχεται μόνο δια μέσου του άλλου, και ποτέ με την εσωστρέφεια.

Ο στόχος κάθε πατριώτη είναι κοινωνικός. Η αναγέννηση του έθνους, η αφύπνιση , η Δημοκρατία και ακόμα και η δίκη των υπευθύνων, βρίσκονται την υψηλότερη βαθμίδα της πραγμάτωσης. Για να το πούμε πιο απλά, τα προτάγματα τα οποία προτάσσουμε, βρίσκονται στην κορωνίδα των στόχων που θα μπορούσε να έχει η οποιαδήποτε κοινωνία που ποθεί πραγματική ευημερία. Δηλαδή, έχουμε βάλει ως στόχο μας να κάνουμε τα πάντα για να εκπληρώσουμε τις ικανότητές και δυνατότητές του Λαού μας στο έπακρο, αρχίζοντας από το πιο δύσκολο και περίπλοκο. Θέλουμε δηλαδή να εκπληρώσουμε το 8ο επίπεδο, αυτό που αναφέρεται στους κοινωνικούς αγώνες και την υπέρβαση.

Και εδώ, πριν συνεχίσουμε, έχουμε την πρώτη σημαντική διαπίστωση η οποία πηγάζει από την λέξη υπέρβαση. Μέχρι τώρα, μιλάγαμε για "ανατροπή", την ίδια ώρα που το καθεστώς, μίλαγε και υποσχόταν την "σταθερότητα". Ας σταθούμε εδώ και ας αναλογιστούμε για λίγο, ας αναρωτηθούμε σε ποιο σημείο και ποιο επίπεδο των αναγκών του, ο Λαός μας, σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο ζητά πρωτογενώς την περίφημη "ανατροπή"; Η απάντηση είναι σαφής. Σε κανένα.

Την ίδια στιγμή, όσο εμείς ζητάμε τα δύσκολα, ο Λαός μας αποζητά σε κάποιο τουλάχιστον επίπεδο, κάποια άλλα πιο βασικά πράγματα. Έτσι λοιπόν, το καθεστώς βρήκε την ευκαιρία να υποσχεθεί την "σταθερότητα", μπήκε "στον κόπο" να δώσει κάποιο πενιχρό "κοινωνικό μέρισμα" και υποσχέθηκε τρελούς αριθμούς νέων θέσεων εργασίας.

Ποιος υποσχέθηκε λοιπόν, και τι υποσχέθηκε, στην συγκεκριμένη περίσταση; Το αντικαθεστωτικό "μπλοκ" υπόσχεται μέχρι και σήμερα πράγματα, που καλώς ή κακώς, δεν συμπεριλαμβάνονται εγγενώς στις άμεσες και βασικές ανάγκες της πλειοψηφίας του Λαού μας. Αντίθετα, το καθεστώς, υπόσχεται - άσχετα με το αν είναι ψέμα - την σταθερότητα και μια σειρά από βασικές ανάγκες, οι οποίες είναι πιο εύκολες και πιο ρεαλιστικές από την μεγάλη ιδέα της αληθινής Δημοκρατίας και όλα τα άλλα πράγματα που έρχονται μαζί της.
Μας αρέσει δεν μας αρέσει, το αντικείμενο των προσπαθειών μας, οφείλει αναγκαστικά να είναι ο δικός μας Λαός, οι δικοί μας άνθρωποι. Μας αρέσει δεν μας αρέσει, αυτός είναι ο κόσμος με τον οποίο πρέπει να συνεργαστούμε. Μας αρέσει δεν μας αρέσει, αυτή είναι η κοινωνία για την οποία  εμείς θέλουμε να αποτελέσουμε τον καταλύτη για την αναγέννησή του. Αυτόν λοιπόν, πρέπει να ακούσουμε. Αυτόν πρέπει να συμβουλευτούμε, αν θέλουμε να ξέρουμε πως μας αντιλαμβάνεται. Αυτόν πρέπει να ακούσουμε, αυτόν να αφουγκραστούμε προσεχτικότατα, αυτόν οφείλουμε να αγαπήσουμε, ώστε να μπορέσουμε να του δώσουμε την γνώση και τα εφόδια με τα οποία θα φέρει την υπέρβαση. Και δια μέσου αυτού, θα καταλάβουμε επιτέλους και τον δικό μας ρόλο, όχι όσον αφορά την δική μας θεώρηση, αλλά την θεώρηση του ίδιου του αντικειμένου μας.

Ο κάθε επαναστάτης, ο καθένας μας που πιστεύει ότι έχει να προσφέρει κάτι το προοδευτικό και καλό για την κοινωνία μας, έχει την υποχρέωση, όχι απλά να αναφέρει των απώτατο στόχο, τον οποίο δεν πρέπει ποτέ μας να ξεχνάμε, αλλά να κάνει ότι είναι δυνατόν για να πειστεί ο συνάνθρωπος μας, ότι οι υπόλοιπες ανάγκες του, μπορούν να εκπληρωθούν και χωρίς το υπάρχον καθεστώς. Και μάλιστα, ότι μπορούν να διασφαλιστούν πολύ καλύτερα απ ότι δια μέσου της λιγότερο από βασικής παροχής από το υπάρχον καθεστώς. 
 

Τι οφείλει να κάνει ο Πατριώτης σήμερα, με βάση την σημερινή κατάσταση;

Αναφέρθηκε ήδη εμμέσως. Η άμεση απάντηση όμως είναι μία: Οργάνωση. Αλλά όχι οργάνωση απλά, έτσι αόριστα, ή οργάνωση για την προώθηση μόνο του απώτατου στόχου. Εδώ χρειάζεται οργάνωση, έτσι ώστε να μπορέσουμε να πραγματώσουμε όλες ή τουλάχιστον κάποιες από τις βασικές ανάγκες του Λαού μας...

  - Οργάνωση για την εξασφάλιση των αναγκών επιβίωσης του Λαού μας. 

  - Οργάνωση για την εξασφάλιση της ασφάλειάς του ενάντια στις επιθέσεις που δέχεται από το καθεστώς. 

  - Οργάνωση, ώστε να καταλάβει ότι θα χρειαστεί νέες συλλογικότητες και τρόπους κοινωνικοποίησης οι οποίοι δεν θα είναι αναχώματα αλλά αποτελεσματικοί στον αγώνα.

  - Οργάνωση, ώστε αυτός ο Λαός αυτοπροσώπως να μπορέσει να καταφέρει νίκες για να εξυψωθεί και να βελτιωθεί η ψυχολογική του κατάσταση. 

  - Οργάνωση, έτσι και ο τελευταίος συμπολίτης μας να αποκτήσει γνώσεις που θα τον βοηθήσουν πραγματικά.

  - Οργάνωση, έτσι ώστε να αναγεννηθεί πνευματικά, μέσω πραγματικής τέχνης, μουσικής και των γραμμάτων.

  - Οργάνωση, έτσι ώστε ο κάθε συμπολίτης μας να αρχίσει να εκπληρώνει τις πραγματικές του δυνατότητες και να  μην μένει υποχείριο των επικυρίαρχων που τον θέλουν δούλο.

  - Οργάνωση, ώστε η προσωπική μας πρόοδος, να περάσει και στο κοινωνικό επίπεδο, ώστε επιτέλους να υπερβούμε το υπάρχον οικονομικό, πολιτικό και πολιτειακό σύστημα.
 

Ποιος είναι Πατριώτης που έμπρακτα αγαπά τον Λαό του;

Για να επιστρέψουμε στην αφορμή για το κείμενο αυτό, ας δούμε πως βλέπει ο Μάσλοου τα άτομα εκείνα που έχουν υψηλό βαθμό αυτοπραγμάτωσης. Το 1970, ο Maslow μελέτησε την ζωή και το έργο 18 ανθρώπων που κατά κοινή παραδοχή κατάφεραν ένα υψηλό επίπεδο αυτο-εκπλήρωσης.  Οι άνθρωποι αυτοί έχουν ως κοινό τους στοιχείο τα παρακάτω χαρακτηριστικά. Ας αναρωτηθούμε όλοι μας, κατά πόσο έχουμε αυτά τα χαρακτηριστικά:

1 Αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα αποτελεσματικά και μπορούν να ανεχθούν την αβεβαιότητα.
2 Αποδέχονται τον εαυτό τους και τους άλλους όπως είναι.
3 Έχουν αυθόρμητισμό στη σκέψη και τη δράση.
4 Βλέπουν ως επίκεντρο την λύση του προβλήματος και όχι τον εαυτό τους.
5 Έχουν αίσθηση του χιούμορ.
6 Είναι ικανοί να κοιτάξουν τη ζωή αντικειμενικά.
7 Είναι ιδιαίτερα δημιουργικοί.
8 Είναι ανθεκτικοί στην επιβολή σεχταρισμού, αλλά συνάμα αντί-συμβατικοί.
9 Ανησυχούν για την ευημερία της ανθρωπότητας.
10 Ικανότητα βαθιάς εκτίμησης των βασικών εμπειριών της ζωής.
11 Καθιερώνουν βαθιές και ικανοποιητικές διαπροσωπικές σχέσεις με ανθρώπους.
12 Ποθούν μεγάλες εμπειρίες.
13 Βλέπουν την ανάγκη για προστασία της ιδιωτικής ζωής.
14 Είναι βαθειά Δημοκράτες.
15 Έχουν ισχυρή ηθική και ηθικά πρότυπα.

Τα έχουμε αυτά τα χαρακτηριστικά εμείς; Εάν δεν τα έχουμε, τι κάνουμε γι αυτό; Και ποιο σημαντικά: Εάν δεν τα έχουμε, πως περιμένουμε να αλλάξει η κατάσταση ή να γίνουμε εμείς οι καταλύτες για κάτι καλύτερο; Ξέρω, με αυτά που έγραψα, μόλις έκανα τον αγώνα δέκα φορές πιο δύσκολο. Αλλά μήπως δεν είχαμε πει από την αρχή, ότι είναι βαριά η καλογερική;

Καλή Λευτεριά!

[1] Maslow, A. - A theory of human motivation - http://psychclassics.yorku.ca/Maslow/motivation.htm
[2]  McLeod,S. - Maslow's Hierarchy of Needs - http://www.simplypsychology.org/maslow.html 

Ο Σταύρος Κατσούλης είναι μέλος της Π.Γ. του Ε.ΠΑ.Μ.