Του Λεωνίδα Βατικιώτη
Ανέλπιστο δώρο αποτέλεσε για τον λαό της Πορτογαλίας η
απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Πορτογαλίας να χαρακτη-ρίσει
αντισυνταγματικά τα πρόσφατα μέτρα λιτότητας που ανακοίνωσε η δεξιά κυβέρ-νηση
του Πέδρο Πάσος Κοέλιο. Το σημαντι-κότερο είναι πως η γενναία απόφαση του
ανώτατου δικαστηρίου προκάλεσε μια σειρά αλυσιδωτών αντιδράσεων με τελική
κατάληξη οι Πορτογάλοι να απαλλαγούν από το βάρος των Μνημονίων μια ώρα
αρχύτερα!
Η απόφαση που έλαβε το ανώτατο δικαστήριο της Πορτογαλίας
την 1η Ιουνίου όσο κι αν ανέτρεψε τα σχέδια της κυβέρνησης και της Τρόικας δεν
προκάλεσε έκπληξη.
Δεν ήταν άλλωστε η πρώτη φορά που οι 13 ανώτατοι δικαστές
πρότασσαν την διαφύλαξη του Συντάγματος απέναντι στις Μνημονιακές υποχρεώσεις
της Πορτογαλίας. Πέντε επιπλέον φορές από τον Μάιο του 2011, οπότε η μικρή χώρα της Ιβηρικής εισήλθε στον
θαυμαστό κόσμο των Μνημονίων, έχουν ανατρέψει τον σχεδιασμό της κυβέρνησης,
ακυρώνοντας την επιβολή μέτρων λιτότητας. Κάθε φορά σχεδόν η αιτιολογία ήταν
ίδια: ότι οι περικοπές κοινωνικών δαπανών κι οι μειώσεις μισθών υπονόμευαν την
συνταγματική δέσμευση για ισότητα μεταξύ των πολιτών. (Στην Πορτογαλία
μάλλον δεν θεωρούν κενό γράμμα τις συνταγματικές δεσμεύσεις…). Το ίδιο
επικαλέστηκαν και τώρα που τα επιπλέον μέτρα λιτότητας της κυβέρνησης
περιελάμβαναν μειώσεις σε μισθούς δημοσίων υπαλλήλων (από 2 έως 12%) και
περικοπές σε συντάξεις χηρείας κι επιδόματα ασθενείας και ανεργίας.
Επιπλέον, η απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου έριξε λάδι
στη φωτιά της πολιτικής κρίσης που άναψε μετά τις ευρωεκλογές. Το αποτέλεσμα
της 25ης Μαΐου που έφερε το αντιπολιτευόμενο σοσιαλιστικό κόμμα στην πρώτη θέση
με 31,5% (κερδίζοντας 4,9%) και το κυβερνών δεξιό κόμμα στην δεύτερη με 27,7%
των ψήφων (χάνοντας 12,4%) έδωσε νέα ώθηση στις συζητήσεις για την ανάγκη
πρόωρων εκλογών. Η απόφαση του ανώτατου δικαστηρίου σχεδόν μία εβδομάδα μετά
έφερε στην επιφάνεια την πολυεπίπεδη αμφισβήτηση της κυβέρνησης Κοέλιο.
Αρνήθηκαν την δόση της Τρόικας
Το σημαντικότερο όμως είναι πως η απόφαση των ανώτατων
δικαστών (που δέχθηκαν σφοδρότατη επίθεση από τον δεξιό πρωθυπουργό ο οποίος
έφτασε να δηλώσει πως «η χώρα έχει ανάγκη καλύτερων δικαστών») έλυσε τον γόρδιο
δεσμό των Μνημονίων. Η κυβέρνηση έχοντας την υποψία πως ενδέχεται και τα
υποκατάστατα, ισοδύναμα (επί το ελληνικότερο) μέτρα που μπορεί να εισηγούνταν
για να καλύψει την τρύπα που δημιουργήθηκε στον προϋπολογισμό αξίας 500 – 800
εκ. ευρώ, ήταν πολύ πιθανό να είχαν την ίδια τύχη από τους δικαστές,
δημιουργώντας αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις της με την Τρόικα αποφάσισε να μην
δεχτεί την τελευταία δόση ύψους 2,6 δισ. ευρώ από το συνολικό δάνειο ύψους 78
δισ. ευρώ. Έτσι, η έξοδος της Πορτογαλίας από το περίφημο πρόγραμμα διάσωσης
(που τυπικά και μόνον έληγε στις 17 Μαΐου) επιβλήθηκε μια ώρα νωρίτερα και τα
σχέδια των πιστωτών για μια σιωπηρή παράταση του Μνημονίου, σε βαθμό τέτοιο
ώστε η Τρόικα να έχει άποψη για το δημοσιονομικό έλλειμμα ακόμη και του 2015,
ακυρώθηκαν.
Η αξιέπαινη στάση των δικαστών της Πορτογαλίας (που προς
τιμή τους έκλεισαν τα αφτιά τους σε κινδυνολογίες των ΜΜΕ για την υποτιθέμενη
καταστροφή της χώρας, σε περίπτωση που απέρριπταν τα μέτρα λιτότητας της
Τρόικας) αναβίωσε ένα «πορτογαλικό παράδοξο» που θέλει ιστορικής σημασίας προοδευτικές
– δημοκρατικές τομές στην πρόσφατη ιστορία της χώρας να επιτυγχάνονται με
πρωτοβουλία θεσμών που ο κανόνας τούς θέλει να αποτελούν ακρογωνιαίους λίθους
του κράτους και του συστήματος. Να είναι δηλαδή δυνάμεις της συντήρησης κι όχι
της αλλαγής. Έτσι όπως το 1974 ήταν οι αξιωματικοί του στρατού που ανέτρεψαν με
την Επανάσταση των Γαρυφάλων την δικτατορία του φασίστα Σαλαζάρ, το 2014,
σαράντα χρόνια μετά οι δικαστές μπορούν να επαίρονται ότι αυτοί έβαλαν το
τελευταίο καρφί στο φέρετρο της Τρόικας και των Μνημονίων. Προφανώς και στις
δύο περιπτώσεις στρατιωτικοί και δικαστές εξέφρασαν τις αγωνιστικές διαθέσεις
της κοινωνίας που προηγήθηκαν. Με αυτόν τον τρόπο έδειξαν ότι επικοινωνούν με
τον σφυγμό του λαού και δεν ζουν αποκομμένοι στον χρυσελεφάντινο πύργο τους,
ενώ αναβάπτισαν και το κύρος τους στη συνείδηση της κοινωνίας. Η στάση των
δικαστών της Πορτογαλίας είναι ακόμη πιο αξιοθαύμαστη αν την αντιπαραβάλουμε με
την στάση της δικαστικής εξουσίας σε άλλες χώρες που ισοπεδώθηκαν από τον
οδοστρωτήρα των δρακόντειων μέτρων λιτότητας της Τρόικας. Επιλέγοντας σε αυτές
τις χώρες να ταυτιστεί με την εκτελεστική και νομοθετική εξουσία η δικαστική
εξουσία στην πράξη όξυνε την ευρέως διαδεδομένη αμφισβήτηση που θρέφει η
κοινωνία για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Καλύπτοντας την
αντισυνταγματικότητα πολλών νόμων ακόμη και των ίδιων των Μνημονίων και των
Δανειακών Συμβάσεων και εθελοτυφλώντας σε κραυγαλέες παραβιάσεις της
νομιμότητας, στο όνομα της συνέχειας του κράτους, η δικαστική εξουσία
λειτούργησε σαν μακρύ χέρι των δανειστών, σαν το τελευταίο καταφύγιο τους…
Ευνοϊκή συγκυρία, υψηλή ρευστότητα
Η αλήθεια είναι πως η Πορτογαλία έδειξε την πόρτα της εξόδου
στους τοκογλύφους της ΕΕ και του ΔΝΤ αξιοποιώντας μια εξόχως ευνοϊκή
συγκυρία που διαμορφώθηκε μετά το λεγόμενο πακέτο Ντράγκι που περιελάμβανε
μείωση επιτοκίων του ευρώ και νέους πακτωλούς ρευστότητας στις τράπεζες, με
στόχο να χρηματοδοτηθεί η παραγωγή και η απασχόληση. Το (εύκολα προβλέψιμο)
αποτέλεσμα ήταν αντί να δώσουν δάνεια στις επιχειρήσεις οι τράπεζες να στρέψουν
τη ρευστότητα της ΕΚΤ στην αγορά κεφαλαίων και να ακολουθήσει ένα ράλι στην
αγορά ομολόγων που οδήγησε τις αποδόσεις τους σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Για
παράδειγμα το κόστος δανεισμού της Ισπανίας διαμορφώθηκε σε πιο χαμηλά επίπεδα ακόμη
κι απ’ το κόστος των ομολόγων των ΗΠΑ. Οι αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων
Ισπανίας και Ιταλίας έπεσαν στο 2,57% και 2,7% αντίστοιχα, με αποτέλεσμα το
spread (διαφορά στην απόδοση με τα αντίστοιχα γερμανικά) να καταγράψει χαμηλό
ρεκόρ τετραετίας. Η πλημμυρίδα ρευστού που δημιουργήθηκε ήταν τέτοια ώστε
σύμφωνα με την Deutsche Bank οι αποδόσεις των δεκαετών γαλλικών ομολόγων ήταν
τόσο χαμηλές μόνο την δεκαετία του 1740 κατά την διάρκεια του αυστριακού
πολέμου για την διαδοχή…
Αξιοποιώντας αυτή την συγκυρία η Πορτογαλία στις 11 Ιουνίου
προχώρησε στην επιτυχημένη έκδοση ομολόγων ύψους 975 εκ. ευρώ, ευελπιστώντας
βάσιμα ότι θα μπορεί στο εξής με ομολογιακές εκδόσεις να καλύψει το κενό των
χρημάτων που ανέμενε από την Τρόικα. Η μείωση του κόστους δανεισμού σε όλη την
Ευρώπη, για λόγους που σχετίζονται με το κόστος χρήματος κι όχι με τις
αναπτυξιακές προοπτικές, επανέφερε σχέδια έκδοσης ομολόγων στην Ελλάδα και την
Κύπρο. Μάλιστα, στο απόγειο της εξαπάτησης της κοινής γνώμης, φιλομνημονιακός
Τύπος και κόμματα εξουσίας εμφανίζουν την πτώση των αποδόσεων των ελληνικών
ομολόγων (στο 3,95% έφτασε η απόδοση του ελληνικού 5ετούς που εκδόθηκε τον
Απρίλιο από 4,95% που διαμορφώθηκε η απόδοσή του κατά την έκδοση) και την
συνακόλουθη άνοδο της τιμής τους ως επιβράβευση από τις αγορές της
γερμανόδουλης κυβέρνησης Σαμαρά! Τα επιτελεία ΝΔ και ΠΑΣΟΚ είναι το πιο
επικίνδυνο δίδυμο που κυκλοφορεί στην επικράτεια: Αντί να εκμεταλλευτούν την
συγκυρία και να επιδιώξουν να τερματίσουν το καθεστώς χρεοκρατίας, το μόνο που
τους απασχολεί είναι να αποκομίσουν επικοινωνιακά οφέλη, να κοροϊδέψουν δηλαδή
τους εργαζόμενους, εμφανίζοντας την πτώση των αποδόσεων των ομολόγων ως δικό
τους επίτευγμα ή μήνυμα εξόδου από την κρίση!
Τα πράγματα μάλιστα είναι πολύ χειρότερα γιατί προ των πυλών
βρίσκεται ένα νέο μνημόνιο που θα συνοδεύει το τρίτο δάνειο που προανήγγειλε
(για πολλοστή φορά) ο γερμανός υπουργός Οικονομικών, Βόλφνγκαγκ Σόιμπλε, ύψους
άνω των 10 δισ. ευρώ. Την συγκεκριμένη περίοδο αν η ελληνική κυβέρνηση δεν
αποτελούταν από άβουλα όργανα και πειθήνιους εντολοδόχους των δανειστών
κάλλιστα θα μπορούσε να σχεδιάσει την έξοδο από το Μνημόνιο και την κάλυψη
ακόμη και των χρηματοδοτικών και δημοσιονομικών κενών που διέγνωσε το ΔΝΤ στην
τελευταία του έκθεση (12,6 δισ. ευρώ για το 2015 και 7,5 δισ. για την τριετία
2015-2017 αντίστοιχα) από τις αγορές, απορρίπτοντας δημόσια την πρόταση των
δανειστών για νέο δάνειο, που μόνο δεινά και βαθύτερη υπερχρέωση θα επιφέρει.
Όπως ακριβώς δηλαδή έπραξε κι η Λισαβόνα, έστω από ανάγκη, που τρία χρόνια μετά
την επιβολή του πρώτου μνημονίου, τερματίζει οριστικά τον εφιάλτη. Στην Ελλάδα
αντίθετα, εξ αιτίας επιλογών της κυβέρνησης τα τέσσερα εφιαλτικά χρόνια σύντομα
θα γίνουν πέντε κι έπεται και συνέχεια…
Πηγή: «Επίκαιρα»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου