Χωρίς πραγματική αύξηση της αγοραστικής δύναμης του λαού δεν υπάρχει διέξοδος

Του Δημήτρη Καζάκη

Οι αναλυτές, τα επιτελεία και οι κυβερνήσεις μπορεί να μας τα έχουν πρήξει με την πορεία του ΑΕΠ, των χρηματιστικών αγορών, των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, των επενδύσεων, αλλά αλλού βρίσκεται η καρδιά του προβλήματος. Η εισοδηματική ανισότητα και η πόλωση ανάμεσα σε πλούτο και φτώχεια ποτέ δεν ήταν σε χειρότερο επίπεδο από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης στις απαρχές του 19ου αιώνα. Και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο. Το γεγονός αυτό είναι που έχει οδηγήσει την παγκόσμια οικονομία σε πλήρη αδυναμία να βρει διέξοδο από την χρόνια ύφεση, την οποία πυροδότησε το κραχ του 2008, αλλά και οι πολιτικές διάσωσης των χρηματαγορών.

Επιστροφή πίσω στο 1820

Την διαπίστωση αυτή επιβεβαιώνει και η τελευταία έκθεση του ΟΟΣΑ με τίτλο, "Πώς ήταν η ζωή; Η παγκόσμια ευημερία από το 1820," που δημοσιεύτηκε την προηγούμενη Πέμπτη, 2/10.

Σύμφωνα με την έκθεση η παγκόσμια εισοδηματική ανισότητα έχει επιστρέψει σε επίπεδα που είχαν καταγραφεί το 1820, όταν η Βιομηχανική Επανάσταση παρήγαγε μια τρομακτική πόλωση ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς.

Η συγκεκριμένη μελέτη χρησιμοποιεί ιστορικά στοιχεία από οκτώ περιοχές του κόσμου για να παρουσιάσει για πρώτη φορά "συστηματικές αποδείξεις" των τάσεων σε τομείς όπως η υγεία, η εκπαίδευση, η ανισότητα, το περιβάλλον και προσωπική ασφάλεια κατά τη διάρκεια των τελευταίων 200 χρόνων. Η έκθεση αποκαλύπτει ότι έχει υπάρξει αλματώδης πρόοδος σε ορισμένους τομείς, όπως η παιδεία, το προσδόκιμο ζωής και της ανισότητας των φύλων. Κάτι που ήταν αναμενόμενο.

Όμως, ενώ η ανισότητα των εισοδημάτων, όπως μετράται από το προ φόρων εισόδημα των νοικοκυριών μεταξύ των ατόμων στο εσωτερικό μιας χώρας, μειώθηκε από το τέλος του 19ου αιώνα μέχρι περίπου το 1970 μετά άρχισαν να αντιστρέφονται οι όροι. Από την δεκαετία του 1980 μέχρι σήμερα άρχισε να αυξάνεται σημαντικά η εισοδηματική ανισότητα φτάνοντας στα επίπεδα των αρχών του 19ου αιώνα.

"Η τεράστια αύξηση της εισοδηματικής ανισότητας σε παγκόσμια κλίμακα είναι ένα από τα πιο σημαντικά-και ανησυχητικά-χαρακτηριστικά της ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας τα τελευταία 200 χρόνια," γράφουν οι συντάκτες της έκθεσης. "Είναι δύσκολο να μην παρατηρήσετε την απότομη αύξηση της εισοδηματικής ανισότητας που βιώνει η συντριπτική πλειοψηφία των χωρών από τη δεκαετία του 1980. Υπάρχουν πολύ λίγες εξαιρέσεις σε αυτό."

Η μελέτη χρησιμοποιεί τον συντελεστή Gini, ένα μέτρο της εισοδηματικής ανισότητας στην οποία το μηδέν αντιπροσωπεύει τέλεια ισότητα - ο καθένας έχει το ίδιο εισόδημα - και το 100 την τέλεια ανισότητα - ένα πρόσωπο έχει τα πάντα. Ο παγκόσμιος συντελεστής Gini αυξήθηκε από 49 το 1820 έως 66 το 2000 και συνεχίζει να αυξάνεται όπως όλα δείχνουν.

Αυτό αφενός προκλήθηκε από τη διεύρυνση των ανισοτήτων μεταξύ πλούσιων και φτωχών εντός των χωρών (ανισότητα με τη συνήθη έννοια του όρου). Η ανισότητα αυτού του είδους κυμάνθηκε για 130 χρόνια έως το 1950, πριν μειωθεί απότομα την περίοδο 1950-1980, σε ό,τι η έκθεση αποκαλεί ως "εξισωτική επανάσταση". Από το 1980 έχει αρχίσει να αυξάνεται, φτάνοντας ξανά στο επίπεδο του 1820.

Αφετέρου οφείλεται στο χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών. Αυτό το χάσμα έχει διευρυνθεί σημαντικά. Το 1820 η πλουσιότερη χώρα του κόσμου - η Βρετανία - ήταν περίπου πέντε φορές πιο πλούσια σε σύγκριση από μια μέση φτωχή χώρα. Τώρα οι ΗΠΑ είναι περίπου 25 φορές πλουσιότερες από τον μέσο όρο των φτωχών χωρών. Ο συντελεστής Gini για την ανισότητα μεταξύ χωρών ανερχόταν σε μόλις 16 το 1820, ενώ εκτοξεύθηκε στο 55 το 1950. Από τότε έχει παραμείνει σταθερός, σύμφωνα πάντα με τα ευρήματα της έκθεσης.

Μόνο με εθνικές πολιτικές είδε ο εργαζόμενος καλύτερες συνθήκες

Αλήθεια πώς έγινε δυνατή η σχετική μείωση της εισοδηματικής ανισότητας την περίοδο 1950-1980; Αναρωτιέται κανείς; Μα χάρις στα ανελαστικά εργατικά και κοινωνικά δικαιώματα, τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης και προστασίας, που αποτέλεσαν τον σκληρό πυρήνα του αποκαλούμενου "κοινωνικού κράτους" και των εθνικών πολιτικών απασχόλησης. Είναι η εποχή που ο παγκόσμιος καπιταλισμός τρομοκρατημένος από την άνοδο των δημοκρατικών, κοινωνικών και εργατικών αιτημάτων σ' όλες τις χώρες υποχρεώθηκε να αναγνωρίσει ότι ο εργαζόμενος δεν είναι υποζύγιο της παραγωγής, ούτε κόστος για την οικονομία. Είναι η εποχή κατάρρευσης της παραδοσιακής αποικιοκρατίας και των αγώνων των λαών για εθνική αυτοδιάθεση και κυριαρχία.

Από την δεκαετία του 1980 που αρχίζει να κυριαρχεί η γενικευμένη επίθεση σ' όλα τα βασικά ανθρώπινα, κοινωνικά και εργασιακά δικαιώματα, που τότε ονομάστηκε "κοινωνική ρεβάνς" και με την "παγκοσμιοποίηση" εγκαινιαζόταν μια νέα εποχή αποικιοκρατίας, η ιστορική τάση αλλάζει. Η εισοδηματική ανισότητα αρχίζει να αυξάνει. Όχι μόνο μέσα στις χώρες, αλλά και ανάμεσα στις χώρες. Σήμερα έχουν φτάσει σε τέτοιο επίπεδο, που μαζί με τις απίστευτες συγκεντρώσεις χρηματικού κεφαλαίου σε τράπεζες και επενδυτικούς οίκους, δεν αφήνουν την πραγματική οικονομία ούτε καν να αναπνεύσει. 

Τα ευρήματα της έκθεσης σχετικά με την εισοδηματική ανισότητα έρχονται να συνηγορήσουν το πλήθος ανάλογων μελετών που όλες τους οδηγούν αβίαστα στο ίδιο συμπέρασμα. Χωρίς μια πραγματική και γενναία άνοδο του λαϊκού εισοδήματος με κριτήριο την άμεση ικανοποίηση των βασικών αναγκών διαβίωσης των εργαζόμενων νοικοκυριών, δεν πρόκειται να υπάρξει ούτε καν εικονική ανάκαμψη στην οικονομία. Σε καμιά οικονομία. Τα ψέμματα έχουν τελειώσει.

Για να συμβεί όμως κάτι τέτοιο θα πρέπει να γλυτώσει η κοινωνία και η οικονομία από τα τεράστια συσσωρευμένα χρέη και τις εκρηκτικές διαστάσεις του εικονικού χρηματικού κεφαλαίου που απορροφούν όλο και μεγαλύτερο μέρος από παραγόμενο εισόδημα. Πώς μπορεί να γίνει; Μόνο με διαγραφή των χρεών και πτώχευση των τραπεζών, προκειμένου να αναδημιουργηθεί το τραπεζικό σύστημα από μηδενική βάση. Δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά.

Και για να γίνει κάτι τέτοιο θα πρέπει να επανεθνικοποιηθούν οι όροι άσκησης οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής με τους λαούς να παίρνουν στα χέρια τους τις τύχες των χωρών τους. Διαφορετικά δεν πρόκειται να υπάρξει ούτε καν καπιταλιστική ανάκαμψη, όπως τουλάχιστον την γνωρίσαμε τις προηγούμενες δεκαετίες. Ο γενικευμένος πόλεμος κάθε μορφής και είδους θα είναι από εδώ και μπρος ο μόνιμος συνοδοιπόρος αυτής της κατάστασης. Τουλάχιστον μέχρις ότου οι λαοί αντιληφθούν το ιστορικό τους καθήκον.

Πηγή: «ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΖΑΚΗΣ»