Ο Ερντογκάν στο ναρκοπέδιο της Συρίας

Του Πέτρου Παπακωνσταντίνου

Η Αραβική Άνοιξη του 2011 απογείωσε τις μεγαλοϊδεατικές βλέψεις του δίδυμου Ερντογάν - Νταβούτογλου. Ο ισχυρός άνδρας της Άγκυρας και ο θεωρητικός της νέας, τουρκικής εξωτερικής πολιτικής υπολόγιζαν ότι η κατάρρευση του κοσμικού, απολυταρχικού καθεστώτος Μουμπάρακ στην Αίγυπτο και η προσδοκώμενη ανατροπή του Ασαντ στη Συρία θα αναδείκνυαν σε κυρίαρχη δύναμη και στις δύο χώρες τους Αδελφούς Μουσουλμάνους. Μια δύναμη στενά συνδεδεμένη με το κυβερνών ισλαμικό κόμμα της Τουρκίας, το οποίο, έχοντας ήδη αγκαλιάσει την παλαιστινιακή Χαμάς, θα αποκτούσε ισχυρά ερείσματα για την προώθηση των νεοοθωμανικών, ηγεμονικών του βλέψεων.

Από τα μέσα του 2013, οι στρατηγικές φιλοδοξίες της Αγκυρας μετατρέπονται σε σωρό ερειπίων. Το πραξικόπημα του στρατηγού Σίσι στην Αίγυπτο τσάκισε τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, ενώ ο Μπασάρ Άσαντ αποδείχθηκε πολύ ανθεκτικότερος από όσο υπολόγιζε η τουρκική ηγεσία.

Το τελευταίο τρίμηνο, η προέλαση του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) στη Συρία και το Ιράκ έφερε στο εδώλιο του κατηγορουμένου την Τουρκία για τη βοήθεια που τόσο απλόχερα προσέφερε στους τζιχαντιστές. Ακόμη χειρότερα, ζωντάνεψε τον χειρότερο εφιάλτη της Άγκυρας, τον οποίο ο Ταγίπ Ερντογάν πάσχιζε να εξορκίσει: την απειλή μιας γενικευμένης κουρδικής εξέγερσης.

Δεν χρειάζεται μεγάλη φαντασία για να καταλάβει κανείς τα συναισθήματα που διακατέχουν αυτές τις μέρες τους Κούρδους της Τουρκίας: μπροστά στα μάτια τους, ούτε ένα χιλιόμετρο από τα τουρκικά σύνορα, οι τζιχαντιστές του ISIS πολιορκούν επί τρεις εβδομάδες την πόλη Κομπάνι και απειλούν να σφαγιάσουν τους Κούρδους υπερασπιστές της, με την Άγκυρα να μην κουνάει ούτε το μικρό της δαχτυλάκι, αποφεύγοντας ακόμη και να ανοίξει διάδρομο ανεφοδιασμού. Αποκαλυπτικός ο Ταγίπ Ερντογάν, δήλωσε ότι «το (κουρδικό) ΡΚΚ και ο ISIS είναι για μας το ίδιο πράγμα». Ας τους αφήσουμε λοιπόν να βγάλουν τα μάτια τους –και μεταξύ μας, καλύτερα να έχουμε σύνορα με φανατικούς, έστω, ισλαμιστές παρά με Κούρδους– ήταν το υπόρρητο συμπέρασμα.

Το αποτέλεσμα δεν εξέπληξε κανέναν. Τη νύχτα της Τρίτης προς Τετάρτη, 22 τουρκικές πόλεις, από το Ντιγιάρμπακιρ και το Βαν μέχρι την Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη, τυλίχτηκαν στις φλόγες μιας κουρδικής «Ιντιφάντα», που άφησε πίσω της δεκάδων νεκρούς, ύστερα από βιαιότατες οδομαχίες με ισλαμιστές. Οργισμένοι Κούρδοι γκρέμιζαν αγάλματα του Κεμάλ Ατατούρκ, ενώ ο φυλακισμένος ηγέτης του ΡΚΚ Αμπντουλάχ Οτσαλάν έθετε τελεσίγραφο για την επίλυση του Κουρδικού μέχρι τις 15 Οκτωβρίου, απειλώντας με επιστροφή στον ένοπλο αγώνα.

Υπό τη διπλή πίεση Κούρδων και Δύσης, η τουρκική κυβέρνηση επιχείρησε να ελιχθεί. Με συνέντευξή του στο CNN, ο Αχμέτ Νταβούτογλου δήλωσε ότι είναι έτοιμος να στείλει χερσαίες δυνάμεις εναντίον του ISIS, μόνον εφόσον η Αμερική δεχθεί να τεθεί ως προτεραιότητα η ανατροπή του... Άσαντ! Παράλληλα, ζήτησε να δημιουργηθεί ουδέτερη ζώνη, υπό τον έλεγχο της Τουρκίας, στα σύνορα με τη Συρία – κάτι που πρακτικά θα σήμαινε κατοχή συριακών εδαφών. Εν ολίγοις, η Άγκυρα προτείνει στη Δύση έναν πόλεμο σε τρία μέτωπα – εναντίον του ISIS, του Άσαντ και των Κούρδων «τρομοκρατών» ταυτόχρονα.

Είναι αλήθεια ότι η Ουάσιγκτον έχει αποδείξει ότι είναι ικανή για τεράστια λάθη, αλλά μια ηλιθιότητα των διαστάσεων που της προτείνει η Άγκυρα είναι κάτι που την υπερβαίνει. Ακόμη κι αν ο Ομπάμα σκεπτόταν να βάλει αυτή τη στιγμή στο στόχαστρο τον Άσαντ, ποιον θα τοποθετούσε άραγε στη θέση του; Μήπως δεν βλέπει όλος ο κόσμος το χάλι της Λιβύης, όπου το ΝΑΤΟανέτρεψε τον Καντάφι, μόνο για να δει τη χώρα να μετατρέπεται σε Σομαλία της Μεσογείου, με ισλαμιστές πολέμαρχους να ελέγχουν τις τρεις μεγαλύτερες πόλεις, ενώ η κυβέρνηση στριμώχνεται σε ένα ξενοδοχείο στο Τομπρούκ, δίπλα στα σύνορα με την Αίγυπτο, για να μπορεί να διαφύγει σε στιγμή ανάγκης;

Ίσως ο Ερντογάν σκέφτεται ότι, από τη στιγμή που ο Ομπάμα διέβη τη μία όχθη του Ρουβίκωνα, εμπλεκόμενος στον συριακό εμφύλιο με τις αεροπορικές επιθέσεις εναντίον του ISIS, κάποια στιγμή θα αναγκαστεί να περάσει και την άλλη όχθη, βάζοντας πλώρη για την ανατροπή του Άσαντ. Επί του παρόντος, τίποτα δεν επιβεβαιώνει αυτούς τους υπολογισμούς, αν κρίνουμε από την απάντηση του Λευκού Οίκου στον Νταβούτογλου, που κατέστησε σαφές ότι προτεραιότητα της Ουάσιγκτον είναι η αντιμετώπιση του ISIS και όχι η ανατροπή του Ασαντ.

Δύο μέτρα και δύο σταθμά από τις ΗΠΑ

Καθώς οι τζιχαντιστές του ISIS είχαν καταφέρει να καταλάβουν τη μισή έκταση του Κομπάνι και η τελική πτώση της φαινόταν αναπόφευκτη, ορισμένα εύλογα ερωτήματα παρέμεναν αναπάντητα: γιατί οι Αμερικανοί δεν βομβάρδισαν τις δυνάμεις του ISIS στις 17 Σεπτεμβρίου, όταν αυτές πέρασαν τη γέφυρα του Ευφράτη προς το Κομπάνι και για τις επόμενες 11 ημέρες, όταν βρίσκονταν στην έρημο και αποτελούσαν εύκολους στόχους; Γιατί περίμεναν να καταλάβουν οι ισλαμιστές 320 από τα 354 γύρω χωριά και να φτάσουν στα περίχωρα του Κομπάνι για να αρχίσουν σποραδικούς βομβαρδισμούς, πολύ δυσκολότερους τώρα, αφού οι τζιχαντιστές αναμειγνύονταν με τον άμαχο πληθυσμό; Γιατί αυτή η χτυπητή διαφορά με τους (φίλα προσκείμενους στην Αμερική) Κούρδους του βορείου Ιράκ, στους οποίους η αμερικανική αεροπορία προσέφερε αποτελεσματική προστασία όταν οι τζιχαντιστές είχαν φτάσει να απειλούν την πρωτεύουσά τους, Αρμπίλ;

Την περασμένη Τετάρτη, στη διάρκεια κοινής συνέντευξης Τύπου με τον Βρετανό ομόλογό του, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι αποπειράθηκε να δώσει απαντήσεις. «Οσο φρικτό κι αν είναι να παρακολουθούμε σε πραγματικό χρόνο τα δρώμενα στο Κομπάνι», είπε ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, «οφείλουμε να κάνουμε ένα βήμα πίσω για να αντιληφθούμε τους στρατηγικούς στόχους». Δηλαδή; «Ανεξάρτητα από την κρίση στο Κομπάνι», συνέχισε στο ίδιο, αποστασιοποιημένο ύφος ο Αμερικανός αξιωματούχος, «οι στόχοι που εξαρχής είχαμε θέσει στην εκστρατεία μας ήταν τα κέντρα διοίκησης και ελέγχου, όπως και οι υποδομές των τζιχαντιστών». Εν ολίγοις: η υπεράσπιση του Κομπάνι δεν ήταν και δεν είναι «στρατηγικός» στόχος των ΗΠΑ. Ακόμη κι αν αλωθεί από τους τζιχαντιστές μέσα σε ένα λουτρό αίματος, θα πρόκειται μόνο για μια «τακτική» ήττα. Ποιος είπε ότι ο κυνισμός είναι προνόμιο του Ταγίπ Ερντογάν και του Αχμέτ Νταβούτογλου;

Πηγή: «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ»