Όταν η σάτιρα υπηρετεί τον σκοταδισμό και την πιο χυδαία προπαγάνδα

Του Δημήτρη Καζάκη

Η χθεσινή εκπομπή του κ. Λαζόπουλου με πήγε πίσω στο ναζισμό. Την εποχή της επικράτησης του ναζισμού στη Γερμανία, η πιο αποτελεσματική προπαγάνδα δεν ήταν η βιομηχανία εικόνας και ήχου του επίσημου υπουργείου προπαγάνδας υπό τον Γκέμπελς. Όχι. Οι επαγγελματίες της προπαγάνδας ήξεραν πολύ καλά ότι για να περάσει το "μήνυμα" στις πλατιές μάζες χρειαζόταν ένα μέσο φαινομενικά άδολο. Κι όσο πιο διεστραμμένο το "μήνυμα", τόσο πιο φαινομενικά άδολο πρέπει να είναι το μέσο.

Και ποιό είναι το πιο ύπουλο μέσο προπαγάνδας που οι πλατιές μάζες δύσκολα μπορούν να αντιληφθούν την δολιότητα που κρύβει; Η τέχνη. Δεν είναι τυχαίο που ένας από τους πιο δημοφιλείς συγγραφείς στις ΗΠΑ του μεσοπολέμου, ο Άπτον Σινκλέρ, είχε επινοήσει τον όρο "mammonart" (η τέχνη στην υπηρεσία του μαμωνά, δηλαδή του χρήματος) κι έγραφε: "Όλη η τέχνη είναι προπαγάνδα. Είναι καθολικά και αναπόφευκτα προπαγάνδα. Μερικές φορές ασυνείδητη, αλλά συχνά σκόπιμη, προπαγάνδα."

Οι ναζί ήταν οι πρώτοι που αντιλήφθησαν ότι ακόμη κι από την τέχνη, ο πιο ύπουλος τρόπος να περάσουν το "μήνυμα" της υποταγής των μαζών μπορούσε να γίνει μέσα από το γέλιο, τη σάτιρα. Έτσι ο πιο πετυχημένος προπαγανδιστής του καθεστώτος τους δεν ήταν ο Γκέμπελς και τα τσιράκια του, αλλά ο Καρλ Βάλεντιν. Ένας δημοφιλέστατος και εξαιρετικά ταλαντούχος κωμικός, ηθοποιός, τραγουδιστής, κινηματογραφιστής από την εποχή της Βαϊμάρης, που συχνά δίπλα τον μέγα Μπρεχτ κατεδάφιζε την υποκρισία της υποτιθέμενης δημοκρατίας στα καμπαρέ της Βαυαρίας.

Οι ναζί αντιλήφθησαν τη δύναμη και την λαϊκή αποδοχή της σάτιράς του και τον έκαναν τον μεγαλύτερο προπαγανδιστή τους. Έτσι ο Βαλεντίν έριχνε που και που μπιχτές εναντίον του χιτλερικού καθεστώτος, αλλά λύσσαγε εναντίον των "καπιταλιστών" και των "μαρξιστών" της δημοκρατίας της Βαϊμάρης, οι οποίοι - όπως άλλωστε ισχυρίζονταν και οι ναζί - είχαν οργανώσει μια σκοτεινή συνωμοσία εναντίον του Λαού (Volk). O Βαλεντίν φρόντισε μέσα από τα καμπαρέ να μετατρέψει αυτή την ηλιθιότητα σε μόδα μέσα στα μποέμ στρώματα της μικροαστικής διανόησης και των λαικών στρωμάτων που χάρις στην προβολή από το ναζιστικό καθεστώς συνέρρεαν να τον ακούσουν.

Ο Γκέμπελς ενθουσιασμένος για την επιτυχία της προπαγάνδας του μέσω της σάτιρας του Βαλεντίν και άλλων σαν αυτόν λιγότερου ταλέντου, έλεγε γεμάτος ικανοποίηση: "Δεν θα ήταν αδύνατο να αποδειχθεί με επαρκή επανάληψη και ψυχολογική κατανόηση των ενδιαφερομένων ανθρώπων πως το τετράγωνο είναι στην πραγματικότητα ένας κύκλος. Πρόκειται για απλά λόγια, και οι λέξεις μπορούν να φορμαριστούν μέχρι να ντύσουν τις ιδέες και να τις μεταμφιέσουν."

Δεν γνωρίζω ποιός Γκέμπελς κρύβεται πίσω από τη σάτιρα του κ. Λαζόπουλου, αλλά έχει ξεπεράσει ακόμη και τον Βαλεντίν. Ίσως λόγω λιγότερου ταλέντου. Οι βιογράφοι του Βαλεντίν προσπάθησαν μετά θάνατο να τον εξαγνίσουν, λέγοντας ότι αυτό που έκανε επί ναζισμού ήταν λόγω αφέλειας. Μπορεί και νάναι αλήθεια. Το σίγουρο είναι ότι ο κ. Λαζόπουλος δεν μπορεί να το ισχυριστεί. Δεν υπάρχει κανενός είδους αφέλεια όταν λες κατάφωρα ψέματα και τσουβαλιάζεις αριστερή πλατφόρμα, ΚΚΕ και γενικά όποιον παλεύει για την εθνική ανεξαρτησία και θέλει εθνικό νόμισμα, με τη ΧΑ και την ακροδεξιά. Δεν θα ρωτήσω πού είδε ότι το ΚΚΕ, η ΧΑ και η ακροδεξιά αποζητά εθνικό νόμισμα και εθνική ανεξαρτησία. Ούτε θα τον ρωτήσω που είδε ότι τον Τσίπρα τον πολεμούν οι πάντες. Και βέβαια δεν θα ρωτήσω γιατί η ταύτιση κυβέρνησης, ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι δεν συνιστά εκφασισμό της πολιτικής ζωής σε μνημονιακή βάση.

Δεν έχει νόημα να ρωτάς έναν θιασώτη του Γκέμπελς για τα ψέματα που λέει. Έξις δευτέρα φύσις. Πολύ περισσότερο όταν ντύνει την χυδαία προπαγάνδα του με την "ποιητική άδεια" της σάτιρας.

Μπορεί η mammonart του κ. Λαζόπουλου να του επιτρέπει να ντύνει ως σάτιρα την πιο χυδαία καθεστωτική προπαγάνδα, αλλά αυτό δεν σημαίνει δεν φέρει ανεξίτηλα το στίγμα που οδήγησε τον Βαλεντίν στην ανυποληψία της ιστορίας.

Δημοσιεύτηκε στο ιστολόγιο  «ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΖΑΚΗΣ»

Πηγή: «Κεντρική ιστοσελίδα του Ε.ΠΑ.Μ.»