Το σπιράλ του θανάτου και το καινούργιο που αργεί να γεννηθεί

Του Όθωνα Κουμαρέλλα

Το γεγονός ότι βρισκόμαστε σήμερα εδώ σε αυτήν την κατάσταση δεν είναι καθόλου τυχαίο.

Η ελληνική κοινωνία διήλθε μια μακριά περίοδο σταδιακού εκμαυλισμού και εκφυλισμού, πολιτισμικού, μορφωτικού, κοινωνικού, οικονομικού και πολιτικού. Έτσι το έδαφος πάνω στο οποίο στήθηκε το σκηνικό της νέας υπό κατοχή χώρας, ήταν ήδη έτοιμο και προετοιμασμένο από χρόνια για να υλοποιηθεί την κατάλληλη στιγμή με τις ελάχιστες δυνατές αντιδράσεις.

Είναι γεγονός, ότι το σοκ και το δέος που προκάλεσε η εφαρμογή του πρώτου μνημονίου δημιούργησε συνθήκες αφύπνισης σε ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού.

Οι μεγάλες κινητοποιήσεις, εν πολλοίς αυθόρμητες, της άνοιξης του 2011 δημιούργησαν επίσης συνθήκες για έναν ουσιαστικό επανακαθορισμό, αντιλήψεων και νοοτροπιών. Ένας όμως επανακαθορισμός που δεν γενικεύτηκε, για λόγους που δεν είναι του παρόντος και έχουν να κάνουν, κατά κύριο λόγο, με την ετοιμότητα και την αντιληπτική ικανότητα των πολιτικών υποκειμένων, κυρίως αυτών της αυτοπροσδιοριζόμενης ως «αριστεράς». Έτσι, η ήττα του κινήματος που επακολούθησε, με κορυφαία στιγμή και επισφράγιση αυτής της ήττας στις εκλογές του Ιουνίου του 2012, οδήγησε σε αναδίπλωση και στη παραίτηση ευρύτατα στρώματα. Τα οποία αντιλήφθηκαν, ότι η μοναδική ρεαλιστική προοπτική είναι η προσαρμογή στις νέες αντίξοες συνθήκες και η ατομική επιβίωση σε ένα ερημικό τοπίο που τίποτα δεν αλλάζει και όλα τα ίδια μένουν.

Αυτή η σταδιακή καταστολή και η υποχώρηση της πρώτης μεγάλης προσπάθειας για ριζικό επανακαθορισμό αντιλήψεων, νοοτροπιών και πρακτικών, που θα οδηγούσε στον σταδιακό απεγκλωβισμό από την χρόνια εκφυλιστική διαδικασία που είχε εισέλθει η ελληνική κοινωνία και θα απελευθέρωνε τις όποιες υγιείς δυνάμεις να ηγηθούν προς ένα ριζικό επαναπροσανατολισμό και την απαλλαγή της χώρας από τα κάθε λογής βαρίδια, οδήγησε ακριβώς αντίθετα σε παροξυσμό όλων αυτών των εκφυλιστικών φαινομένων, που έφεραν τη χώρα και την κοινωνία ως εδώ. Οδήγησε επίσης πολιτικούς φορείς και συλλογικότητες, που θα μπορούσαν να πρωτοστατήσουν σε μια νέα πορεία ανασυγκρότησης, σε κατάσταση τουλάχιστον αμηχανίας, ή και σταδιακής «ενσωμάτωσης» στη λογική του «μη χείρονος», ή του «βολέματος» στο τέλμα που έχει δημιουργηθεί. Τα παλαιά εργαλεία ερμηνείας των κοινωνικών και των πολιτικών φαινομένων παρουσιάζονται πλέον εντελώς ανεπαρκή για να δώσουν μια πειστική εξήγηση για το τι πραγματικά συμβαίνει στο εσωτερικό της ελληνικής κοινωνίας και να προτείνουν συγκεκριμένες λύσεις.

Η κοινωνία δείχνει να μην επαναστατεί, αλλά αντίθετα με κάποιον τρόπο να επιβραβεύει κιόλας αυτό που της συμβαίνει. Έτσι, οι γραφειοκρατικές αντιλήψεις και οι τυχοδιωκτισμοί από τι μια και η παραίτηση από την άλλη, είναι όλα αυτά που φαίνεται να καθοδηγούν το κοινωνικό σώμα στη πλήρη υποταγή στην «μοίρα» που άλλοι επέλεξαν για το ίδιο. Η απογοήτευση και η ιδιώτευση είναι λογικά επακόλουθα. Ενώ, οι εγωκεντρισμοί και οι προσωπικές φιλοδοξίες, που ανθούν πάντα σε συνθήκες σύγχυσης και αποπροσανατολισμού, οδηγούν σε ακόμα μεγαλύτερο κατακερματισμό τα πολιτικά υποκείμενα και σε ακόμα μεγαλύτερη αδυναμία παρέμβασης στα γεγονότα.

Φαίνεται, η ελληνική κοινωνία εκφυλιζόμενη με επιταχυνόμενους ρυθμούς να έχει εισέλθει σε ένα πραγματικό σπιράλ θανάτου και οι όποιες δυνάμεις της έχουν απομείνει αδυνατούν να αντιστρέψουν τις ροές. Εδώ η αποστροφή του ποιητή μοιάζει να βρίσκει την απόλυτη δικαίωσή της: «δειλοί, μοιραῖοι κι ἄβουλοι ἀντάμα! προσμένουμε, ἴσως, κάποιο θάμα!»….

Αυτή η σκοτεινή πλευρά της πραγματικότητας, όπως τη βιώνουμε, δεν θα πρέπει να ρίξει βαριά τη σκιά της και να κρύψει μια άλλη πραγματικότητα που εξελίσσεται ταυτόχρονα. Σε έναν μετασχηματισμό που συντελείται αθόρυβα με πολύ κόπο και πισωγυρίσματα. Παρά και ενάντια στον εκφυλισμό της η κοινωνία ωριμάζει. Και όποιος δεν μπορεί να το δει αυτό είναι χαμένος από χέρι.

Όχι, η κοινωνία δεν περιμένει το κάποιο θάμα του ποιητή, αλλά όντας ιδιαίτερα καχύποπτη απορρίπτει τις λύσεις που θεωρεί «ετοιματζήδικες» και προκατασκευασμένες. Δεν εμπιστεύεται. Κανέναν. Εδώ τα ελαττώματα που την οδηγούν στον εκφυλισμό, μπορεί και να αποδειχθούν σωτήρια. Η αλήθεια είναι, ότι η κοινωνία ψάχνει και ψάχνεται, έστω κι αν επιφανειακά ρέπει προς την αδιαφορία. Πολλές φορές ψάχνει με άγχος και αγωνία που την οδηγούν σε λάθος επιλογές. Ψάχνει ενδεχομένως στα τυφλά και είναι λογικό να βρίσκει άλλα πράγματα πριν από τα κλειδιά που θα της ανοίξουν την πόρτα προς την έξοδο και την αναγέννηση της. Όμως η κατάσταση εγκυμονεί και το καινούργιο που έρχεται χρειάζεται χρόνο, πολύ κόπο και ίσως αβάσταχτους πόνους για να ξεπεταχτεί. Προς το παρόν, παρά τα επιφαινόμενα, «ξεδοντιάζεται» οτιδήποτε κατεστημένο. Το καινούργιο όμως έρχεται και τυχερός θα είναι στο τέλος αυτός που θα έχει μείνει όρθιος για να το υποδεχτεί.

Ο Οθων Κουμαρέλλας είναι Α΄ Συντονιστής της Π.Γ. του Ε.ΠΑ.Μ.